بررسی فیلم غلامرضا تختی

استفاده از راوی، بیشتر به یک ابزار برای فیلم‌ساز تبدیل شده تا دیدگاه نه چندان حائز اهمیتش را پیرامون زندگی تختی بیان کند؛ کما اینکه در اکثر اوقات، مخاطب از دید لنز دوربین وارد مهلکه می‌شود. با این تفاسیر، فیلم غلامرضا تختی جزء معدود فیلم‌های قابل احترام این روزهای سینمای ایران است که کارگردان به فرم فیلم اهمیت می‌دهد و از تکنیک‌های مختلف و متنوع فیلم‌برداری و چه بسا تدوین بهره می‌برد تا اثرش، چفت و بستِ درست و حسابی داشته باشد. برای نمونه باید به سکانس ابتدایی فیلم اشاره کرد که پس از صحبت راوی با بیننده، شخصیت اصلی ماجرا یعنی تختی، وصیتش را مکتوب می‌کند و به هتل آتلانتیک می‌رود؛ در واقع شروع فیلم، رویداد پایانی قصه‌ی زندگی تختی است و در پایان سکانس اول، فیلم‌ساز به زیبایی و با برداشت چند صحنه، مخاطبش را به خاطرات تختی هل می‌دهد؛ خاطرات و تجربه‌هایی اغلب غم‌انگیز که بیشتر آن‌ها مکتوب و مستند است.

استفاده از راوی، بیشتر به یک ابزار برای فیلم‌ساز تبدیل شده تا دیدگاه نه چندان حائز اهمیتش را پیرامون زندگی تختی بیان کند

در وصف زندگی شخصی و نگرش‌هایی که جهان‌پهلوان تختی در طول زندگی سی و چند ساله‌اش نسبت به این دنیا و آدم‌هایش پیدا کرده، مقالات و حتی کتاب‌های متنوعی به انتشار رسیده که اغلب نویسنده‌ها به این موضوع پرداخته‌اند که این چهره‌ی مشهور، مقصر اصلیِ فقر و فلاکتی که در بچگی به همراه خانواده‌اش با آن دست و پنجه نرم کرده را شاه و سیاست‌های دیکتاتورگونه‌اش می‌دانست؛ به همین علت این فرضیه مطرح است که پشتکار تختی برای یادگیری هر چه بهتر کشتی در نوجوانی و سوق پیدا کردنش به حزب سوسیالیست در جوانی، به علت ریشه‌های تیره و تار دوران کودکی‌اش بود. با این تفاسیر، فیلم‌ساز با برداشت چند سکانس کوتاه، سر و ته زندگی کودکانه‌ی تختی را به هم می‌آورد. فیلم‌ساز حتی در بازگو کردن مستندات زندگی تختی در کودکی نیز شتاب‌زده عمل می‌کند. اوج فاجعه اینجاست که کارگردان به صورت پیش‌فرض مخاطبش را فردی می‌داند که از تاریخ معاصر ایران، تمام و کمال معلومات درستی دارد. به همین علت، از پرداختن به وقایع سیاسی مهم دوران رضاشاه خودداری می‌کند. فیلم‌ساز حتی از نمایش چگونگی به فلاکت رسیدن خانواده‌ی تختی نیز واهمه داشته چون او ماجرای طرح خیابان‌کشی‌های رضاشاه و از طرفی دیگر ماجرای پدر تختی یعنی رجب‌ خان را بیان نمی‌کند. طرح خیابان‌کشی رضاشاه باعث شده بود تا رجب خان، یخچال‌ طبیعی‌اش را در ازای پول ناچیزی به دولت واگذار کند و او با انجام این کار، روزی خودش را رسما از دست داد.