نقد فیلم IF – ایف

فیلم IF درباره یک دختر ۱۲ ساله به نام بی (Bea) است که مدتی قبل مادر خود را در اثر بیماری از دست داد و حالا با مادربزرگش زندگی می‌کند؛ زیرا پدرش هم به یک بیماری مبتلا بوده و بزودی زیر تیغ عمل جراحی خواهد رفت. در چنین شرایطی، بی با موجوداتی عجیب و غریب تحت عنوان ایف (برگرفته از IF یا Imaginary Friend به معنای دوست تخیلی) مواجه می‌شود. آن‌ها در واقع دوستان تخیلی کودکان هستند که همزمان با ورودِ کودکان به بزرگسالی به حال خود رها شده‌اند. بی متوجه می‌شود همسایه مادربزرگش که یک مرد میانسال به نام کَل بوده، از موهبت مشابهی برخوردار بوده و می‌تواند ایف‌ها را ببییند. او طی اتفاقاتی تصمیم می‌گیرد با همکاری کل برای ایف‌ها کودکان جدیدی بیابد.

در تریلرهای IF تاکید شده بود این اثر برگرفته از ذهن جان کرازینسکی است. نمی‌دانم چه کسی ایده قرار دادن این جمله در تریلر را داده اما مطمئن هستم اشتباه بزرگی را مرتکب شده است؛ زیرا اکثر ایده‌هایی که در فیلمنامه به کار رفته را در آثار مشابه و به شکلی بهتر دیده بودیم. همین جمله به ظاهر ساده، انتظارات اشتباهی را در مخاطبان بوجود آورده و باعث می‌شود در انتهای فیلم، بیشتر از حالت عادی احساس ناامیدی کنند. اما این احساس ناامیدی از کدام جنبه فیلم نشات می‌گیرد؟ در پاسخ به یک کلمه بسنده می‌کنم: فیلمنامه.

 جان کرازینسکی در فیلمنامه IF دو هدف کلی را دنبال می‌کند: هدف اول، ارائه تصویری جذاب از جهان ایف‌ها است، بطوری که مخاطب حین تماشای فیلم دوست داشته باشد در چنین جهانی زندگی کند؛ هدف دوم، نمایش غم و اندوهی که یک کودک مجبور است در مواجهه با مرگ یکی از والدین تحمل کند. متاسفانه کرازینسکی به هیچ کدام از اهداف خود نمی‌رسد. اول از همه، اطلاعات کافی پیرامون ایف‌ها و جهانشان به مخاطب داده نمی‌شود؛ برای مثال، گفته می‌شود اگر برای مدت طولانی بدون کودک باشند، برای همیشه ناپدید می‌شوند. این جمله در حالی گوشزد می‌شود که یکی از ایف‌ها بیش از ۹۰ سال عمر دارد! همچنین هیچ کدام از ایف‌ها طراحی یا ویژگی به یاد ماندنی‌ای ندارند؛ درست برخلاف انیمیشن Monster Inc.

همانطور که گفته شد، فیلم سعی دارد نحوه کنار آمدن یک کودک با مرگ یکی از والدین خود را به تصویر کشیده و از این طریق، احساسات مخاطبان را برانگیزد. پیش از این، فیلم A Monster Calls روی چنین موضوعی دست گذاشته و به بهترین شکل ممکن آن را به تصویر کشیده بود؛ فیلمی که اصلاً و ابداً به حقش نرسید و آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفت. در فیلم هیولا فرا می‌خواند، ما وارد ذهن کانر اومالی شده و می‌بینیم چطور سعی دارد با ماجرا کنار بیاید. در فیلم IF چنین قضیه‌ای را شاهد هستیم اما عمق کافی برای تاثیرگذاری را ندارد.

از همه مهمتر، وقتی می‌خواهید فیلمی تاثیرگذار از لحاظ احساسی بسازید، باید در داستانگویی جسارت به خرج دهید. ظاهراً جان کرازینسکی که می‌خواسته اثر جدیدش برای همه سنین مناسب باشد، از نمایش اتفاقات تلخ به شکلی تاثیرگذار خودداری کرده است. همچنین داستان روندی بدون فراز و نشیب داشته و از همه مهمتر، کاملاً قابل پیش بینی پیش می‌رود تا در میانه تماشا احساس خواب آلودگی و یکنواختی به مخاطبان دست دهد.