آیا داستان سریال The Queen’s Gambit برگرفته از واقعیت است؟

بث هارمون ترکیبی از چند اعجوبه‌ی واقعی شطرنج است

تِویس، نویسنده‌ی رمان گامبی وزیر اعتراف کرده که قصه‌‌ی درون ذهنش به صورت تمام و کمال خیالی نبوده و برای شخصیت‌پردازی الیزابت هارمن از گرندمسترهای واقعی مثل رابرت بابی فیشر، بوریس اسپاسکی و آناتولی کارپوف الهام گرفته است. افراد واقعی‌ای که در دهه‌ی شصت میلادی به شدت فعال بودند. متاسفانه یا شاید هم خوشبختانه این دسته از شخصیت‌های واقعی، در مینی سریال و حتی رمان حضور نداشتند. تویس توانسته بود از برخی ویژگی‌های ذهنی و رفتاری گرندمسترهای نام‌برده برای خلق شخصیت الیزابت استفاده کند.

زندگی کاریِ الیزابت، شباهت بسیار زیادی به کارنامه‌ی بابی فیشر دارد. فیشر در خانواده‌ای یهودی‌تبار در شهر بروکلین، در اوج بی‌پولی و فقر به دنیا آمد. با این حال فیشر با تقلای بسیار زیاد توانست اسم و رسمی برای خودش در شطرنج به دست بیاورد. لیست دستاوردهای فیشر با افتخارات بث در سریال گامبی وزیر خیلی شبیه است. برای مثال فیشر به عنوان جوان‌ترین گرند مستر شطرنج در ایالات متحده شناخته شد (با سن دقیق ۱۴ سال و ۵ ماه). او از طرفی دیگر جوان‌ترین گرندمستر در سطح بین‌الملل و همچنین جوان‌ترین کاندید برای لیگ قهرمانان شطرنج در زمان خود نیز تبدیل شد.

بث و فیشر شباهت‌های دیگری نیز دارند. برای مثال هر دو فرد برای بازی در روسیه تصمیم گرفتند تا زبان روسی را فرا گیرند. هر دو شخصیت در لیگ قهرمانان شطرنج در ایالات متحده‌ی آمریکا در سال ۱۹۶۷ حضور پیدا کرده و رتبه‌ی برتر را کسب کردند. از سمتی دیگر، هر دو شخصیت با مشکلات درونی دست و پنجه نرم می‌کردند. بث در سریال گامبی وزیر با داروهای آرامبخش و فیشر با بیماری و اختلالات روانی درگیر بود. از همه مهم‌تر این‌که هم فیشر و هم الیزابت، یک نوجوان کاملا مستقل از دید جامعه به حساب می‌آمدند؛ دو کاراکتری که با تقلای بسیار زیاد و به علت جبر زمانه مجبور شدند تا روی پای خود بایستند.

البته شباهت‌های فیشر و بث در همین حد است؛ چراکه با بیشتر شدن سنِ فیشر، این بازیکن به علت مشکلات رفتاری که داشته، شهرت آنچنان مثبتی در سطح جامعه‌ی شطرنج‌بازان پیدا نمی‌کند. رسانه گاردین در وصف حال فیشر می‌نویسد:

به فیشر برچسبِ یک فرد بدون صلاحیت و روانی زده شده بود و واقعا هم فیشر، روند تورنمنت‌های رسمی را به یک جهنم تمام عیار تبدیل می‌کرد؛ چراکه او مدام نسبت به حریفانش معترض بود و از طرفی این اعجوبه‌ی شطرنج، صداهای فرکانس بسیار بالایی را می‌شنید که تنها توسط برخی از گونه‌های پستانداران قابل شناسایی بود.

با این حال در اپیزود پایانی سریال گامبی وزیر، زمانی‌که بث با بورگوف در روسیه بازی می‌کند، گویا این مبارزه‌ی نفسگیر شبیه‌سازی دقیقی است از نبرد مشهور فیشر در سال ۱۹۷۲ علیه بورس اسپاسکی. نیویورک تایمز درباره‌ی اهمیت این مسابقه‌ی واقعی می‌نویسد:

پیروزیِ فیشر، یک دستاورد نمادین به حساب می‌آید؛ دستاوردی به اسم پیروزی دموکراسی علیه کمونیسم. این پیروزی باعث شد تا قهرمان جدید شطرنج، به یک قهرمان آمریکایی نامتعارف تبدیل شود.

نکته‌ی جالب اینجاست که فیشر پس از این پیروزی به مدت ۲۰ سال از مسابقات کنار رفته و رسما ناپدید شد. این بازیکن بعدها در سال ۱۹۹۲ میلادی مجدد سر و کله‌اش پیدا شد تا با اسپاسکی مجدد بازی کند. فیشر در نهایت در سن ۶۴ سالگی در سال ۲۰۰۸ میلادی در ایسلند دار فانی را وداع گفت. درباره‌ی این نابغه‌ی شطرنج نوشته‌اند که او به شدت درگیر بیماری شده و در اواخر عمر نیز از اختلال پارانویا (بدبینی) به شدت رنج می‌برد. امیدواریم اگر فصل دومی برای سریال گامبی وزیر قرار است ساخته شود، حداقل الیزابث هارمن به سرنوشت فیشر دچار نشود.