سه‌گانه‌ی ارباب حلقه‌ها؛ بزرگترین اقتباس ادبی دوران؟

سینما وامدار ادبیات است؛ و البته عقب‌تر از آن. برتری ادبیات بر سینما جبری تحمیلی است و همیشگی. این برتری البته از کارکرد ذهن انسان نشات می‌گیرد؛ تقدم تخیل بر تجسم. تجسم عینی بر پرده‌ی سینما نمی‌تواند آن حس و حال و تخیل جاری در لابه‌لای کلمات ادبیات را پر کند.‌
از این رو اقتباس از رمان‌های بزرگ ادبیات قمار سنگینی که فیلمسازان کمی دست پر از آن بیرون آمده‌اند. 
سه‌گانه‌ی ارباب حلقه‌ها یکی از آنهاست و شاید باشکوه‌ترین‌شان. ارباب حلقه‌ها به عنوان سر سلسله‌ی ژانر فانتری، جادویی در خود دارد که حالا پس از گذشت دو دهه از ساخت آن هنوز پربیننده، جذاب و تکرار نشدنی است. اثری که با الهام از شاهکار تالکین مسیر تازه‌ای را در سینمای جهان آغاز کرد؛ احترام به آثار فانتزی.

سینما وامدار ادبیات است؛ و البته عقب‌تر از آن. برتری ادبیات بر سینما جبری تحمیلی است و همیشگی. این برتری البته از کارکرد ذهن انسان نشات می‌گیرد؛ تقدم تخیل بر تجسم

گرچه ژانر فانتزی، عمری به درازای تاریخ سینما دارد، اما تا قبل از سه‌گانه‌ی ارباب حلقه‌ها، معمولا به چشم ژانری کودکانه و نه چندان جدی به آن نگریسته می‌شد، خصوصا از نظر منتقدان قدیمی که هنوز دلبسته‌ی سینمای کلاسیک و استودیویی بودند و با ژانرهای تازه سینمایی، آشنایی چندانی نداشتند. قبل‌تر از سه‌گانه‌ی پیتر جکسون ژانر فانتزی بیشتر در حوزه‌ی ادبیات طرفدار داشت؛ فانتزی به مثابه‌ی یک جهان داستانی جادویی و ناآشنا است که باورپذیری برای مخاطب، از اصول اولیه‌ی آن محسوب می‌شود. دنیای فرا واقعی یا به تعبیر تالکین «جهان ثانوی»، اصول و قوانین از پیش تعریف شده‌ای را برای خود تعریف می‌کند و بر خلاف جهانِ آثار علمی-تخیلی خود را از دادن توضیحات علمی در مورد علل وقوع حوادث و رویدادها معاف می‌داند.
طبق این رویکرد، فانتزی در صدد به تصویر کشیدن اموری است که نه وجود دارند و نه عقل درکی از آنها دارد. سه‌گانه‌ی ارباب حلقه‌ها در این میان به خاطر ساختارش بیشتر از هر اثر دیگری دنباله‌رو روایت‌های اساطیری و افسانه‌ای و قصه پریانی است و اهمیتش از آن رو است که در دورانی ساخته شد و به موفقیت رسید که باور به افسانه، اسطوره و جادو تقریبا از میان رفته بود و انسان‌ها در سایه‌ی تکنولوژی ‌های مدرن زندگی را تجربه می‌کردند. رمان تالکین نه تنها از بزرگترین فانتزی‌های دوران است که خودش وام‌گرفته از ادبیات شفاهی و گفتار آدمیان باستان است. از گیل گمش، این اولین حماسه‌ی داستانی تاریخ بشریت، تا قصه‌های دینی و داستان‌های فولکلور کشورها. همین تلفیق تمام کهن الگوهای پیشینیان، که ریشه در تمام امیال و خاستگاه‌های بشری داشته باغث شده تا سِحر قلم تالکین و لنز جکسون اثر کند و ما با اثری شگرف مواجه باشیم؛ از داستان ذوالقرنین و خضر نبی که گندالف جلوه‌ای از حضور آنهاست گرفته تا تورات و تلمود و دورف‌ها، که از فرهنگ عامه‌ی ژرمن‌ها به ویژه اسکاندیناوی‌ها، برداشت و در داستان گنجانده شده است.