فیلم The Northman ساخته جدید رابرت اگرز (Robert Eggers) را میتوان یکی از آثار مورد انتظار سال 2022 معرفی کرد که در نهایت در دسترس مخاطبین سینما قرار گرفت. این اثر روایت کاملا تازهای را از مردم وایکینگ دارد و به شیوه کاملا متفاوتی طرفداران این دسته از آثار را در جهان خود غرق میکند. مشابه با سایر آثاری که روایتگر یک حماسه از مردمان جهان نورس هستند، این فیلم نیز دارای ریشه و منبع تاریخی به خصوص است.
فیلم مرد شمالی با به تصویر کشیدن بالهای سیاه رنگ بر فراز آبهای خاکستری آغاز میشود. کلاغها بالای کشتیهای چوبی به سمت یک جزیره دور افتاده در حال پرواز هستند. در این بین، پسری نوجوان با شنل قرمز در کنار ساحل چشم انتظار بازگشت پدرش از ماجراجوییهای جدید است. در انتهای فیلم اما این رنگ قرمز به گونه کاملا متفاوتی و اینبار در قالب آتش به نمایش گذاشته میشود. فیلم The Northman در تمام لحظات تلاشش را به کار میگیرد تا مخاطبین را وارد یک روایت کاملا تازه از جهان وایکینگها کند. یکی از دلایل تمایز این اثر با سایر عناوین مشابه، وجود المانها و اتفاقات ماورالطبیعه است که در حقیقت بخش مهمی از اساطیر و تاریخ وایکینگها به شمار میروند. مناظر سرد و بیروح، چشم اندازهای خارق العاده، رنگهای آشفته و صحنههای مملو از خشونت تنها بخشی از محتواهای به تصویر کشیده شده در این عنوان است. با این حال این اثر، یکی از دقیقترین روایتها را در میان آثار وایکینگ محور دارا است. از این رو تصمیم گرفتیم تا در این مطلب به ریشههای شکل گیری داستان و تاریخچه فیلم The Northman بپردازیم. همچنین به دنبال پاسخ به این سوال نیز باشیم که آیا داستان فیلم مرد شمالی برگرفته از واقعیت است؟
منابع اصلی شکلگیری داستان فیلم The Northman چه آثاری است؟
در قدم نخست باید متذکر شویم که میزان دقت فیلم The Northman در زمینه الهامگیری از تاریخ به کلیت داستان آن محدود نمیشود، بلکه تلاش این عنوان بیشتر در زمینه خلق اتمسفری مشابه با جهان واکینیگها براساس روایتها و داستانهای مطرح به جا مانده از مردم منطقه اسکاندیناوی است. اما وجود المانهای ماورالطبیعه سبب میشود که این فیلم بیشتر از آنکه به داستان خارق العادهاش مدیون باشد، به این دسته از المانها و عناصر تکیه کند. بخشی از بیانیه رسمی رابرت اگرز حول وجود اتفاقات ماورالطبیعه در داستان فیلم مرد شمالی به شرح زیر است:
در زمان شروع پروسه تولید این فیلم، ما با مورخان و باستانشناسان متعددی کار کردیم. هدف اصلی ما بازسازی جهان وایکینگها با در نظر گرفتن جزئیات مختلف در کنار تلاش بیوقفه به منظور تصویرسازی دنیای درونی ذهن وایکینگها به دور از هرگونه قضاوت بوده است؛ دنیایی متشکل از اعتقادات، اساطیر و زندگی آیینی آنها. از این رو وجود اتفاقات ماورالطبیعه در این اثر مشابه با عقاید آنها، کاملا واقع گرایانه و منطقی است.
فیلم The Northman به وضوح از داستان واقعی Amleth الهام گرفته شده است؛ زندگی این شاهزاده وایکینگ همچنین پایه و اساس اصلی خلق حماسه هملت توسط ویلیام شکسپیر (William Shakespeare) محسوب میشود. در این اثر الکساندر اسکارشگرد (Alexander Skarsgard) ایفاگر نقش املث و به دنبال گرفتن انتقام مرگ پدرش با بازی ایتن هاک (Ethan Hawke) است. او در این مسیر از شخصیتهای نظیر اولگا با بازی آنیا تیلور-جوی (Anya Taylor-Joy) کمک دریافت میکند؛ اولگا نیز وضعیت به نسبت مشابهی را با املث دارد و میبایست مادرش با بازی نیکول کیدمن (Nicole Kidman) را از ظلم و ستم رها سازد.
باتوجه به ارتباطات نزدیکی که میان حقیقت زندگی این شخصیتها و شاهکار خلق شده توسط شکسپیر وجود دارد، بسیاری از مورخین برای سالها به دنبال ریشههای اصلی تاریخ املث و روایات منتشر شده براساس آن بودهاند. اگرچه که در منابع مختلف بارها به داستان املث اشاره شده، شناختهشدهترین نسخه تاریخچه مردم دانمارک در یک مجموعه چند جلدی توسط ساکسو گراماتیکوس (Saxo Grammaticus) در دوران قرون وسطی نوشته شده است. اینگونه به نظر میرسد که این مجموعه تاریخی در ابتدای قرن سیزدهم به رشته تحریر درآمده و شامل بخشهای متنوعی نظیر ادبیات کلاسیک، داستانهایی فوقالعاده از اطراف دریای شمال، تاریخچهها و حماسههای روایت شده از سایر مناطق قاره اروپا به همراه شهادت برخی از اشخاص اشرافی نظیر یک پادشاه دانمارکی به نام ولادمار اول و فرزندش ولادمار دوم است. گفته میشود که ساکسو به عنوان اسقف اعظم در دربار این خاندان سلطنتی حضور داشته، اما همچنان شک و شبهههای متعددی حول عقاید و آیین این نویسنده وجود دارد!
روایت نوشته شده توسط ساکسو گراماتیکوس برای اشخاصی که هملت را خواندهاند، کاملا آشنا خواهد بود. ساکسو نیز در بخشی از مجموعهاش روایتگر مردی است که برادرش را به قتل میرساند، با خواهر خواندهاش ازدواج میکند و در نهایت به تاج و تخت سلطنتی دست مییابد. برادرزاده او پس از کشته شدن پدرش، تظاهر به مشکلاتی همچون ناتوانیهای ذهنی میکند تا روی تلاشش به منظور طراحی یک نقشه انتقام سرپوش بگذارد. در داستان این نویسنده، فرزند پادشاه حقیقی درنهایت عمویش را میکشد و تاج پادشاهی را تصاحب میکند.
تفاوتهای داستان فیلم The Northman با منابع اصلی آن چیست؟
فیلمنامه فیلم The Northman به صورت مشترک توسط رابرت اگرز و یک شاعر و نویسنده ایسلندی به نام سیان (Sjon) نوشته شده و اتفاقات تقریبا مشابهی را با نوشتههای ساکسو شامل میشود. داستان این اثر با به تصویر کشیدن یک برادرکشی آغاز میشود اما ماجرای اصلی فیلم هنگامی آغاز شده که عموی املث به نام فیولنیر تاج و تخت غصبیاش را از دست میدهد و به کشور ایسلند فرار میکند؛ در این منطقه فیولنیر در تلاش است تا زندگی متفاوتی را آغاز کرده و غرق در آرامش شود. سرزمینهای این کشور کاملا سرسبز هستند و در دور دستهای آن یک آتشفشان فعال وجود دارد. در این سرزمن تمامی کارها و امور به واسطه بردگانی که از سرتاسر اروپای شمالی جمع آوری شدهاند، انجام میشود. پس از آنکه املث به عنوان یک پسر نوجوان از سرزمین مادرشاش میگریزد، در اتفاقات مختلفی نظیر کشتار وحشتناک یک روستا و به بردگی گرفتن بازماندگان اهالی آن، به عنوان شخصی متهاجم زندگی جدیدی را آغاز میکند. با این حال طولی نمیکشد که املث از شرایط جدید زندگی عمویش مطلع شده و پس از دریافت یک الهام غیبی، مجددا ذهنش معطوف به گرفتن انتقام میشود. املث خودش را به عنوان یک برده از راه دریا به مزرعه فیولنیر میرساند و در آنجا پس از ملاقات با یک شخص مرموز با بازی ویلم دفو (Willem Dafoe)، یک شمشیر جادویی را دریافت میکند.
او در مسیر انتقام، شیفته یکی دیگر از بردگان حاضر در مزرعه فیولنیر به نام اولگا میشود و سپس با استفاده از شمشیر و برخی اتفاقات ماورالطبیعه کشتار را آغاز میکند. این بخش از فیلم مرد شمالی دیگر به نوشته شکسپیر یا ساکسو گراماتیکوس هیچگونه شباهتی را ندارد، بلکه به دنبال خلق یک حماسه کاملا متفاوت با الهام از دیگر داستانها و روایتهای قرون وسطایی است. به عبارت دیگر فیلم The Northman المانهای متعددی از حماسههای مختلف، داستان خانوادههای حاضر در اساطیر نورس، داستانهایی از خدایان، هیولاها و جادوگرها را با یکدیگر ترکیب میکند تا به راحتی در میان آثار برجسته ساخته شده با محوریت جهان نورس قرار گیرد. شایان ذکر است که ساکسو گراماتیکوس نیز تقریبا کار مشابهی را با تیم نویسندگان این فیلم انجام داده بود. درست پیش از فرا رسیدن بخش مرتبط با املث در مجموعه نوشته شده توسط ساکسو، این مورخ دانمارکی چگونگی قتل یکی از خدایان برجسته نورس به نام بالدور را بازگو کرده و در طول روایت شخصیاش از حماسه املث، از برخی المانهای ماجرای قتل بالدور استفاه میکند.
مشخصا یکی از نکات قوت فیلم The Northman توانایی ارائه یک احساس واقعی از عصر وایکینگها است. در جریان این اثر جوانب مختلفی از فرهنگ آنها یا شیوه زندگی ایسلندیها در دوران قرون وسطی مورد بررسی قرار داده شده است؛ از میان جوانب مطرح شده میتوان به لباسها، زیور آلات، ساختمانها یا ساختارهای کلی اجتماع آنها اشاره کرد. نیل پرایس (Neil Price) باستان شناس حاضر در دانشگاه اوپسالا و نویسنده Children of Ash and Elm: A History of the Vikings، یکی از سه مشاور تاریخی فیلم مرد شمالی بوده است. بخشی از گفتههای او در مورد ریشهها و اساس کلی داستان این فیلم در بخش زیر قرار گرفته است:
مردم عصر وایکینگ در یک جهان داستان محور ارگانیک زندگی میکردند که اکثریت داستانها در هنگام فرا رسیدن زمان روایتشان دچار تغییر میشدند. در آن زمان هیچگونه قانون و اساس کلی در ادبیات جهان نورس وجود نداشت. فیلم مرد شمالی نیز روایتی دقیق از نوشتههای ساکسو یا شکسپیر نیست، بلکه یک چیز کاملا متفاوت و در عین حال عجیب به شمار میرود. در این فیلم بخش اعظمی از فرهنگ مردم عام و حتی [علت] رفتار شخصیتها به عمد بدون هرگونه توضیح باقی میمانند. وجود مسائل ماورالطبیعه یا موجوداتی نظیر والکریها بخش مطلقا جدایی ناپذیر باورها و زندگی این مردم است.
در مواردی که منابع تاریخی فاقد هرگونه جزئیات قابل توجه هستند، بسیاری از اتفاقات به تصویر کشیده در آثاری که با الهام از این منابع ساخته میشوند، قابل قبول به نظر میرسند. بهترین مثال از فیلم The Northman، به تصویر کشیده شدن گروهی از مردمان وایکینگ است که مشغول بتپرستی و انجام مناسک مختص به آن هستند. نیل پرایس به همراه تری گانل (Terry Gunnell)، یکی دیگر از مشاورین حاضر در این پروژه، به عمد چنین انتخابهایی را در زمینه بازسازی آیینهایی مذکور داشتهاند. در اکثریت داستانهای تخیلی و الهام گرفته نظیر این اثر، عصر وایکینگها به عنوان دورهای به مخاطب معرفی میشود که مملو از بینظمی است. در این عصر همواره ساختارهای اجتماعی کوچک متعددی در جریان بودند و اربابان خودشان را پادشاه مینامیدند. مردم با هدف غارت سایر سرزمینها به واسطه کشتیهای چوبیشان راهی آبها میشدند یا شیوههای متفاوتی را به منظور تجارت با قلمروهای مجاور ایجاد میکردند. در اغلب موارد نیز پادشاهان به دلیل خیانت اشخاص نزدیکشان تاج و تخت را از دست میدادند. اما از طرفی، یکی دیگر از نکات مهم داستان فیلم مرد شمالی، تلاش تیم سازنده برای نشان دادن وایکینگها به عنوان مردمانی بردهدار است؛ آنها مردم سرزمینهای مختلف را از خانههایشان بیرون کرده و در نقاط دیگری نظیر ایسلند به عنوان برده به کار میگرفتند. این موضوع که ساخته رابرت اگرز به خشونت بسیار بالای وایکینگها اشاره کرده و از جنبههای بیرحمانه آن چشم پوشی نمیکند، کاملا شایسته ستایش است.
فیلم The Northman دنیایی را به تصویر میکشد که مخاطب را به درون ذات واقعیاش دعوت و در عین حال وادار میکند تا نه تنها پیرامون موضوعات مختلف آن، بلکه در مورد ذات واقعی خود به عنوان یک انسان سوالات مختلفی را مطرح کند. همانطور که نیل پرایس در زمان افتتاحیه فیلم در یک بیانیه رسمی اعلام کرد، هدف اصلی او و سایر عوامل سازنده این فیلم خلق جهانی کاملا پویا و زنده برای تفکر هرچه بیشتر در مورد مردم وایکینگ و تفکر احتمالی حول جنبههای مختلفی از ذات حقیقی خودمان که کاملا مشابه با آنها محسوب میشود، بوده است.
نظرات
دیدگاه خود را اشتراک گذارید