-
0/10
مگر می‌شود کسی تا حالا یک بار هم داخل سایت ویکی پدیا نرفته باشد؟ در این مقاله قصد داریم اطلاعات مفصل‌تری از این دایره‌المعارف مجازی پیدا کنیم.
ویکی‌پدیا، دایره‌المعارفی است که نویسنده‌ی آن می‌تواند هر فردی روی این کره‌ی خاکی باشد. از یک نوجوان ۱۵ ساله گرفته تا استاد دانشگاه ۵۰ ساله، هر فردی می‌تواند دانش و اطلاعات خود را به طور رایگان و آزادانه از طریق انتشار در سایت ویکی پدیا در اختیار دیگران بگذارد. واژهی ویکی پدیا از دو بخش مجزا wiki و pedia تشکیل شده است که ویکی در زبان هاوایی به معنای سریع و پدیا نیز مشتق شده از واژهی Encyclopedia به معنای دایره‌المعارف یا دانش‌نامه است. محتوای صفحات ویکی پدیا هر کدام، به لینک‌های مختلفی از وب‌سایت‌های متنوع ارجاع داده می‌شوند و علاقه‌مندان به یک موضوع می‌توانند نسبت به صحت و سقم اطلاعات مندرج در یک صفحه، به لینک مرجع مراجعه کنند. اگر گزاره‌ای در یک صفحه نوشته شده باشد و نویسنده منشا این گزاره را اعلام نکند، کاربری که این اطلاعات را می‌خواند می‌تواند نسبت به صحت آن مشکوک باشد. به همین دلیل اغلب این‌طور باب شده که هر مطلبی که در ویکی پدیا مطالعه می‌کنید الزاما صحیح نیست؛ منظور از این جمله، دقیقا به اطلاعاتی مربوط است که فاقد منبع هستند و نوشته‌ای که منبع نداشته باشد، پس اعتبار هم ندارد.
افرادی که برای تولید محتوا در ویکی پدیا داوطلب می‌شوند، هیچگونه پولی از سمت این وب‌سایت دریافت نمی‌کنند. با این حال ویکی پدیا توانسته در حال حاضر لقب بزرگترین دانش‌نامه آنلاین در دنیا را با خود یدک بکشد؛ به گونه‌ای که ویکی پدیا در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی، رقمی معادل ۱.۵ میلیارد بازدید‌کننده را گزارش کرده است.
تاکنون بالغ بر ۵۴ میلیون مقاله به بیش از ۳۰۰ زبان مختلف در ویکی پدیا ترجمه و منتشر شده و این تعداد روز به روز در حال افزایش است. با تمام این آمار و ارقام، ویکی پدیا در انتشار مطالب سختگیری به خرج می‌دهد؛ به خصوص مطالبی که کپی رایت آن‌ها رعایت نشده و شاید مرجع اصلی تمایلی ندارد که مطلبش در یک صفحه‌ی ویکی پدیا کپی شود. از طرفی داده‌ها و اطلاعاتی که منبع قابل استنادی برایش تعریف نشده، امکان دارد پس از مدتی از سمت ویکی پدیا حذف شود. اگر نویسنده یا نویسنده‌هایی هم قصد تخریب یک صفحه‌ی مشخصی را داشته باشند، دیگر کاربران می‌توانند صفحه را مجدد ویرایش کنند. بنا به همین دلایل است که ویکی پدیا روز به روز پیشرفت کرد و در حال حاضر بزرگترین مرجع اینترنتی محسوب می‌شود. صفحات ویکی پدیا روز به روز توسط کاربران به‌روزرسانی می‌شوند و هر انسانی در هر جای جهان می‌تواند به نشر علم و دانش از این طریق کمک‌رسان باشد. البته جالب است بدانید که این دانش‌نامه‌ی آزاد و بزرگ، هر ساله صفحاتی که بیشترین بازدید را به خود اختصاص می‌دهند را گزارش می‌کند. شما می‌تواند با جست‌وجوی کلیدواژه‌ی “Wikipedia: Multiyear ranking of most viewed pages” در موتور جست‌وجوی گوگل، با کلیک روی لینک ویکی پدیایی که ظاهر می‌شود با لیستی از ۱۰۰ صفحه‌ی پربازدید ویکی پدیا آشنا شوید. با تمام این بحث‌ها شاید برای‌تان سوال شده که اصلا ویکی پدیا چگونه شکل گرفت و چه افرادی در درجه‌ی اول به سرشان زد که چنین وب‌سایتی را تاسیس کنند.
ویکی پدیا از گذشته تا به امروز
ایده‌ی ویکی پدیا به‌واسطه‌ی پروژه‌ی دیگری به اسم نوپدیا (Nupedia) مطرح شد. نوپدیا که دیگر امروزه همه آن را یک پروژه‌ی رهاشده می‌دانند، توسط شرکتی به اسم بومیس (Bomis) در گذشته پر و بال گرفت. اصلِ مفهوم و کانسپتی که ویکی پدیا امروزه دارد، از نوپدیا گرفته شده بود، اما نوپدیا یک مشکل بزرگ و اساسی داشت و آن هم چیزی نبود جز عدم مشارک گسترده‌ی عموم در انتشار مقالات به علت سیستم بسته‌ای که داشته؛ به همین سبب روند تولید محتوا در نوپدیا خیلی کند پیش می‌رفت.
تا این‌که در میانه‌ی سال ۲۰۰۰ میلادی، جیمی وِیلز (Jimmy Wales)، موسس نوپدیا و هم‌‌بنیان‌گذار شرکت بومیس به همراه لری سنگِر (Larry Sanger) که نیروی استخدامی ویلز برای نظارت روی پروژه‌ی نوپدیا بود به سرشان زد تا نوپدیا را به شکل و شمایلی دیگری در بیاورند تا با یک تغییر و تحولات اساسی و بنیادین، دیگران بیشتر تمایل داشته باشند تا در درجه‌ی اول دیگران هم به نوپدیا سر بزنند و هم مشارکت مردمی برای تولید محتوا بیشتر شود. در این راستا، اولین صفحه‌ی ویکی نوپدیا در ۱۰ ژانویه‌ی سال ۲۰۰۱ میلادی به صورت عمومی منتشر شد. ویرایشگرهای نوپدیا در ابتدا از این‌که وب‌سایت شکل و حالتی آزادانه‌تر و بازتر پیدا کرده بود، احساس رضایت نداشتند و در نهایت این پروژه از نوپدیا به ویکی پدیاتغییر نام پیدا کرد و دامین Wikipedia.com در ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ ثبت شد و این تاریخ، رسما روز تولد ویکی پدیا در امروز دانسته می‌شود. سرورهای ویکی پدیا در ابتدا در سن‌دیه‌گو قرار داشت و سایر کارمندان شرکت بومیس مثل تیم شِل (Tim Shell) هم به این پروژه پیوستند تا ویکی پدیا به‌طور اصولی رشد پیدا کند.
بعدها جیمی ویلز سازمانی به اسم ویکی‌مدیا را تاسیس کرد تا ویکی‌های دیگری مثل ویکی‌سفر، ویکی‌کتاب، ویکی‌دانشگاه و چند پروژه‌ی مشابه دیگر را نیز راه‌اندازی کند. بر همین اساس تمامی ویکی‌هایی که در انتهای صفحه‌ی اصلی ویکی پدیا مشاهده می‌کنید، زیرشاخه‌ای است از سازمان ویکی‌مدیا، موسسه‌ای غیرانتفاعی که هدفش تنها اشائه‌ی اطلاعات است. ویکی‌مدیا از طریق دونیت و حمایت‌های مردمی، هزینه‌ی سرور و کارمندان خود را تامین می‌کند. بیشترین میزان اهدای پول از جانب مردم، متعلق به مردم کشور آمریکاست تا این سازمان بتواند روی پای خود با قدرت بایستد.
در ماه مِی سال ۲۰۰۱ میلادی، ویکی‌پدیای غیر انگلیسی نیز رونمایی شد و این دایره‌المعارف نوپای اینترنتی به زبان‌های زنده‌ی دنیا مثل فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی، چینی، ایتالیایی، ژاپنی، روسی، پرتغالی، سوئدی و همچنین عبری در دسترس عموم قرار گرفت. پس از مدت زمان کمی، زبان عربی و اتریشی نیز به جمع زبان‌های غیر انگلیسی اضافه و کمی بعدتر زبان لهستانی، نروژی، آفریقایی و صربو کرواتی نیز معرفی شد. ویکی پدیا روند پشتیبانی از زبان‌های مختلف را با جدیت دنبال کرد و در حال حاضر ویکی پدیا بیش از ۳۰۰ زبان را پشتیبانی می‌کند.
زمان پیدایش ویکی پدیای فارسی
ویکی پدیای فارسی در اواخر سال ۲۰۰۳ میلادی (آذر سال ۱۳۸۲ شمسی) شروع به کار کرد. مسعود علینقیان و روزبه پورنادر دو فردی بودند که برای تبدیل ویکی پدیا به یک دایره‌المعارف اینترنتی برای فارسی‌زبانان تلاش زیادی کردند و به دنبال کوشش این دو تن، تنها پس از یک سال، نزدیک به هزار مقاله در ویکی‌پدیای فارسی منتشر شد. جالب است بدانید ویکی پدیا در زبان‌های مختلف بر اساس بازدید صفحات، میزان مقالات و همچنین کیفیت مطالب از لحاظ نوشتاری و حجمی، رتبه‌بندی می‌شوند. با مشارکت نویسنده‌های فارسی رتبه‌ی ویکی‌پدیای فارسی از ۳۸ در سطح جهانی به رتبه‌ی ۱۸ در سال ۲۰۱۹ میلادی رسیده است که این روند تنها پس از ۱۷ سال، یک دستاورد بسیار مهم به شمار می‌رود. به‌گونه‌ای که ویکی‌پدیای فارسی پس از ویکی‌پدیای اوکراینی در رتبه‌ی هجدهم ویکی‌پدیاها قرار دارد و نزدیک به ۷۰۰ هزار صفحه در موضوعات مختلف به زبان فارسی تولید شده است. بر اساس مقاله‌ای با عنوان «عامل‌های انگیزاننده و بازدارنده مشارکت در ویکی‌پدیای فارسی» که در مجله‌ی علمی –پژوهشی وزارت علوم در سال ۱۳۹۰ به چاپ رسیده، فارسی‌زبان‌ها صرفا به دلیل انگیزه‌های مالی برای تولید محتوا در ویکی پدیا خیز برنداشتند، بلکه این گروه از افراد برای این‌که حس مفید بودن در جامعه را کسب کنند و برای این‌که به زبان مادری‌شان به شدت علاقه‌مند هستند، رویه‌ی تولید و نشر محتوا به زبان فارسی در ویکی پدیای فارسی را در پیش گرفتند.
شاید اگر روزبه پورنادر در آن سال‌ها اهمیتی به ویکی‌پدیای فارسی نمی‌داد، امروزه صفحه‌ی ویکی پدیا به زبان فارسی در یک حد ابتدایی و بدوی باقی می‌ماند. پورنادر، نخستین مدیر و نختسین دیوان‌سالار ویکی‌پدیای فارسی است که پس از انجام چند پروژه و بومی‌سازی نرم‌افزارهای آزاد، به ایالات متحده‌ی آمریکا مهاجرت کرد و در ابتدا به استخدام شرکتی به اسم «هایتک پاسپورت» درآمد و پس از مدتی، در شرکت گوگل مشغول به کار شد و تا الان نیز در همین شرکت به کار خود ادامه می‌دهد.
جالب است بدانید ویکی‌پدیای فارسی در ایران در چند سال گذشته به طرز عجیبی فیلتر و پس از مدتی رفع فیلتر شد. ظاهرا کمیته‌ی مصادیق مجرمانه با استناد به قانون جرایم رایانه‌ای، این دایره‌المعارف را به‌طور کلی فیلتر کرده بود که خوشبختانه چندان دوامی نداشت و مجدد رفع فیلتر شد.
نظرات
دیدگاه خود را اشتراک گذارید